De EU aast op uw spaargeld, de ECB wil daarbij helpen

De ECB is een politiek instituut

Deze week was er een presentatie van een analyse van de ECB in hun eigen Huis van de Euro. Een kantoor en presentatieruimte in de buurt van het parlement met uitzicht op een bescheiden park. Het ging over de kapitaalmarktunie. Een actueel onderwerp want het is een van de zaken die door de Europese Commissie zijn gepresenteerd als oplossing voor de wegzakkende concurrentiekracht van de EU ten opzichte van de VS en Azië.

Dat het economisch niet goed gaat met de EU is helder. Arbeidsproductiviteit blijft achter, groeicijfers zijn matig, energie is zo duur dat het niet alleen een effect heeft op de koopkracht van de burger maar dat productie zich zelfs verplaatst naar buiten de EU. Naar Amerika bijvoorbeeld, waar energie vijf keer goedkoper is.

Vorig jaar schreef Mario Draghi er een rapport over. Om de concurrentie met Amerika en Azië aan te gaan is jaarlijks 800 miljard euro aan investeringen nodig. Dat geld is er niet. Lidstaten hebben financieel nauwelijks nog mogelijkheden, en het Europese budget is meer dan op. Dat dient al in steeds grotere mate als onderpand voor allerhande goede doelen, zoals recent nog Moldavië.

Brussel heeft haast om Moldavië in te lijven

Een paar weken geleden kwam de Europese Commissie enthousiast met de oplossing: de spaar- en investeringsunie. Een onduidelijke term. Blijkbaar gaat het om de pensioenpotten en spaarrekeningen van de burger. De ECB toonde deze week de achterliggende cijfers. Er is een groot verschil in hoe Amerikaanse en Europese huishoudens met hun vermogen omgaan.

Europeanen kiezen voor minder risico. Er staat dus veel geld op spaarrekeningen. Amerikanen hebben weinig spaargeld en relatief veel aandelen. Dat levert meer risico maar ook meer rendement op. Bovendien betekent dit dat er veel kapitaal beschikbaar is voor (nieuwe) bedrijven.

Dat helpt: Amerika loopt voor op de EU wat betreft patenten, economische groei, innovatiekracht, koopkracht en het aantal wereldwijd belangrijke bedrijven. Daartegenover staan de Europeanen. Europeanen kiezen voor minder risico. Er staat dus veel geld op spaarrekeningen. Dat geld blijkt voor een fors deel in de VS te belanden want daar zijn de rendementen hoger.

Tien biljoen euro staat geparkeerd op Europese spaarrekeningen. De ECB berekende dat als Europeanen hun spaar- en beleggingsgedrag zouden spiegelen aan dat van Amerikanen, 8 biljoen euro richting de beurzen zou stromen. En die 8 biljoen, dat is waar de Europese Commissie naar op zoek is. Dat geld moet naar Europese projecten en bedrijven.

De ECB schaart zich nu achter dit plan, noemt dit een verdere ontwikkeling van de kapitaalmarkt-unie en schaart de spaar- en investeringsunie daaronder. Er komen instrumenten om het geld op te halen, er toezicht op te houden, en te laten doorstromen naar de gewenste investeringen. De spaar- en investeringsunie is dan de manier waarop het geld wordt opgehaald.

Tegelijkertijd werd deze week ook aangegeven dat de invulling daarvan nog onbekend is. Wordt dat een bankrekening waarop je je spaargeld kunt storten? Worden dat EU-obligaties met vaste rente? Wordt dat een EU-keurmerk? Dat is nog onduidelijk.

De ECB noemt u financieel ongeletterd

Wat opvalt, is dat de ECB zich volledig schaart achter de politieke prioriteiten van de Europese Commissie: groen, klimaat, inclusief, en als nieuwtje militaire investeringen. En dat dus met speciale nieuwe marktinstrumenten. Het hele idee van de ECB als onafhankelijke inflatiebestrijder en toezichthouder op financiële markten is daarmee overboord.

Maar gezien de eerdere analyse botst deze financiering van de politieke agenda met de risico-averse voorkeuren van de burger. Dat de ECB die voorkeur niet respecteert, is ongemakkelijk. De ECB noemde het in de presentatie zelfs letterlijk als een voorbeeld van de financiële ongeletterdheid van de Europese spaarder en belegger: wie niet warmloopt voor groene fondsen, snapt het gewoon niet. De ECB noemde de defensieve, laagrisicoportefeuilles van Europese huishoudens een probleem: we ‘verliezen’ geld door niet risicovoller te beleggen. Dat is nonsens. Gederfde winst is geen verlies.

Nog belangrijker is dat de ECB zwijgt over de vraag of die politieke prioriteiten wel renderen. Defensie-aandelen doen het goed, vooral door de politieke ontwikkelingen onder invloed van de Europese Commissie zelf, maar groene fondsen en digitale aandelen veel minder. Toch veronderstelt de ECB, zonder bewijs, dat rendement vanzelf stijgt als je een investering het label “politieke prioriteit” geeft en er miljarden naartoe pompt. Te weinig winst op batterijen of windmolens? Geen zwak bedrijfsmodel of gebrek aan concurrentiekracht, nee, een liquiditeitsprobleem. Meer geld erin, en het komt goed.

Ook denkt de ECB dat het ontbreken van een Europese ‘safe asset’ – een EU-staatsobligatie – nadelig is. Nu kopen fondsen nationale obligaties, waarvan het rendement afhangt van nationaal beleid. Dat maakt nationale politiek te invloedrijk, wat een échte Europese visie in de weg staat. Als de EU zelf schuldpapieren mag uitgeven (eurobonds, ‘safe asset’, hoe het ook heet: het vraagt om een verdragswijziging), en banken zouden nationale papieren dumpen voor Europese, met meer oog voor Brussel dan voor provincialisme, zou dat ook een andere verondersteld probleem aanpakken: de kapitaalmarkten concentreren zich in West-Europa – niet toevallig de EU-kernlanden – terwijl Oost-Europa amper meespeelt.

Toch zie ik niet hoe dit allemaal gaat lukken zonder een vorm van (zachte) dwang.

Derhalve verliet ik de zaal met een ongemakkelijk gevoel. Amerika als voorbeeld, dat zie ik ook wel. Amerika heeft meer kapitaal als input en meer patenten en innovatie als output. Maar daar zit wel iets tussen: wetten, regelgeving, cultuur. En mijn analyse is dat niet kapitaal, maar de EU- regelgeving ons in de weg zit. Ik begrijp dat dat ongemakkelijk valt in Brussel, maar het verkwanselen van de onafhankelijke positie van de ECB lost niets op.

Politieke prioriteiten kunnen net zo gemakkelijk weer veranderen als de kiezers ontevreden zijn over de resultaten. Gaan we deze instrumenten weer afschaffen als de nieuwe Europese Commissie onder invloed van een volgende verkiezingsuitslag van kleur verschiet? En hoe krijgt de ECB ooit nog een reputatie van een onafhankelijke toezichthouder in plaats van een politiek instituut?

— Auke Zijlstra is Europarlementariër namens de PVV. Voor NN schrijft hij over het wel en vooral wee in Brussel. Op X is hij te vinden als @EconoomZijlstra. Zijn eerdere Berichten uit Brussel zijn te vinden op deze pagina.

Normaliter is de commentfunctie alleen open voor paid subscribers. Omdat Auke een volksvertegenwoordiger is, zijn ze onder zijn bijdragen voor allen geopend.