De Spaar- en Investeringsunie, hoe de EU weer moet gaan renderen

Niet alleen met 800 miljard voor oorlogstuig...

Ursula von der Leyen is als voorzitter van de Europese Commissie de hoogste ambtenaar van de EU. Zij meldt zich regelmatig op X. Deze week ook weer: ‘Van particuliere spaartegoeden maken we broodnodige investeringen’, wist ze te melden. ‘Dat gaan we bereiken door met onze institutionele partners samen te werken’. Ik zag op X de vraagtekens voorbijkomen. En terecht. Welke wetgeving heeft ze het over?

Spaartegoeden worden al heel lang in investeringen omgezet. Dat doen banken. Banken die uitlenen aan de beste investeerders verdienen het meest. Vervolgens kunnen zij de hoogste rentes betalen op spaartegoeden. Dat trekt dan weer nieuwe spaarders aan. Iedereen blij. Behalve blijkbaar Ursula von der Leyen want die wil iets gaan doen. Wat is hier aan de hand?

Bron: Von der Leyen, 10 maart 2025, via X

De Europese Unie heeft de lidstaten opgelegd om tegen 2030 minstens 42,5% van onze energiebehoefte uit hernieuwbare energiebronnen te halen en onze broeikasgassen te verminderen met 55%. De Commissie heeft berekend dat dat jaarlijks 650 miljard euro kost. Geld dat er simpelweg niet is.

De EU heeft de beschikking over 800 miljard euro aan geleend geld (het coronafonds) dat de Commissie nog tot 2026 mag verdelen over de lidstaten om de digitale- en klimaattransitie te financieren. Dat brengt al allemaal problemen met zich mee omdat de terugbetaling twijfelachtig is, zo schreef ik eerder. Evengoed slechts een fractie dus van de middelen die nodig zijn.

Bij de lidstaten kun je ook niet aankloppen. Gezien het maximale tekort van 3% hebben België, Frankrijk, Italië, Hongarije, Slowakije, Polen en Malta blijvend te grote tekorten. Spanje, Estland en Tsjechië hebben dat nu, Finland en Slovenië verwachten dat. Vergrijzing, vergroening, migratie en nu ook bewapening (dat ook 800 miljard moet gaan kosten) geven lidstaten geen enkele ruimte.

Zie vandaag ook DieuwsNieuws.nl over de vraag: 800 miljard, waarvoor precies, waarom precies, en is men ervan doordrongen dat eurobonds niet alleen leningen zijn voor defensie, maar ook een verregaande federalisering van de EU betekenen?

Tegelijkertijd sparen Europese huishoudens en bedrijven veel. Er staat nu 17,3 biljoen euro bij Europese spaarbanken. Ook de Europese investeringsfondsen groeien gestaag. In 2024 werd er ruim 20 biljoen euro belegd bij Europese aandelenfondsen. U begrijpt waar de Europese Commissie naar kijkt.

De Commissie zou graag zien dat deze Europese kapitaalmarktfondsen investeren in Europese groene en digitale projecten. Momenteel wordt heel wat Europees geld van bijvoorbeeld pensioenfondsen belegd in Amerikaanse projecten. Voor Europese spaarders en investeerders is dat logisch: Amerikaanse investeringsfondsen geven om allerlei redenen meer rendement dan Europese investeringsfondsen. Nu is de vraag of het rendement in Europa omhoog kan.

De Franse centrale bankier Christian Noyer en de voormalige Italiaanse premier Enrico Letta schreven in opdracht van Ursula von der Leyen een rapport over de uitdagingen voor het Europese investeringsklimaat. Recent gaven ze tekst en uitleg in het Europees Parlement.

Securitisatie van schulden is verstandig, banken fuseren niet

Deregulering is geen optie volgens beide heren. De Europese banken en kapitaalmarkten zijn in Europa strikt gereguleerd en dat moet zo blijven. De kans op het omvallen van een financiële instelling is in Europa hierdoor kleiner dan in de rest van de wereld. Dat moet van zichzelf spaargeld aantrekken. Dat is waarschijnlijk ook zo.

Maar als gevolg van de kredietcrisis is de regelgeving voor ‘securitisatie’´, het verhandelen van eventueel in stukjes geknipte schulden, aangescherpt. In de EU meer dan elders. Volgens Noyer is securitisatie in Europa verdacht gemaakt, een verdachtmaking die elders niet of minder bestaat. Dat is onterecht: de EU heeft de beste controle op rating-agentschappen en de striktste controle op banken ter wereld. De EU moet het juist promoten.

Letta noemde het vergroten van de banken. Amerikaanse banken en investeringsfondsen zijn veel groter dan hun Europese tegenhangers en kunnen dus grotere Amerikaanse bedrijven financieren, en zodoende helpen te innoveren. Het zou voordelig zijn als de 116 banken waarop de ECB nu toezicht houdt, zouden opgaan in bijvoorbeeld een stuk of vijf. Ik zie daar voor de spaarder nadelen aan: concurrentie verdwijnt, het is dus helemaal niet duidelijk of het voordeel wel aan de spaarder wordt doorgegeven, en het depositogarantiefonds dekt maar één keer per bank maximaal 100.000 euro.

Voorts moet er volgens Letta een ‘EU Deep Tech beurs’ komen, een beursplatform dat zich specialiseert in bedrijven die de nieuwste technologie ontwikkelen. Er zijn namelijk te weinig gespecialiseerde beursplatformen. Het is even de vraag of dat voldoende is om te voorkomen dat elke Europese tech-ondernemer zo snel mogelijk Europa wil ontvluchten vanwege de strikte EU regelgeving, of om fiscale redenen.

Volgens Letta moeten we ook afstappen van het gebruik van Europese richtlijnen, met enige interpretatieruimte voor de lidstaten, en overstappen op Europese verordeningen, die strikt moeten worden uitgevoerd. Mij is het voordeel hiervan onduidelijk.

Een 28e digitale lidstaat?

Dan ligt er nog een bijzonder interessant idee, de zogenaamde achtentwintigste digitale lidstaat, of het achtentwintigste regime. Dit zijn Europese regels die enkel gelden voor een fictieve lidstaat, maar waar buitenlandse bedrijven een investeringslicentie zouden kunnen aanvragen om zo toegang te krijgen tot de hele EU, in plaats van die regels te harmoniseren voor de 27 lidstaten. Een digitale brievenbus waar ondernemingen zich kunnen aanmelden en ‘vestigen’ om vlotte toegang te krijgen tot de Europese kapitaalmarkt. Ik heb er nog geen goed idee van hoe dat in de praktijk moet gaan werken.

Tot slot kijkt Noyer naar belastingvoordelen. Het moet fiscaal interessant worden voor spaarders en ondernemers om politiek wenselijk te investeren. De fiscale prikkel zou dan groot genoeg moeten zijn om het lage rendement van Europese investeringen goed te maken.

En dat was de analyse: securitisatie, grotere banken, strakke regelgeving, gespecialiseerde beurzen, een virtuele lidstaat en belastingvoordelen. Op basis hiervan en wat de Europese Commissie verder kan verzinnen komt er nu een Spaar- en Investeringsunie, een nieuwe set regels van de EU die de wens van de Europese Commissie (dat particulier geld naar Europese bedrijven en projecten vloeit) moet vervullen. We weten dus nog niet hoe het eruit gaat zien maar in mijn ogen is dit te mager om direct tot resultaten te leiden.

Trieste groeicijfes, dure energie en (dus) kapitaalvlucht

Spaarders en investeerders zoeken in de eerste plaats naar rendement. Volgens mij ligt het lage rendement van investeringen niet in de structuur van de kapitaalmarkt maar in een aantal fundamentele uitgangspunten van de EU. Naast een overdaad aan regelgeving bestaat in de EU nog steeds het idee van ‘groene groei’, dus dat windturbines en zonnepanelen en CO2-opslag en ‘decarbonisatie’ uiteindelijk van zichzelf gaan renderen. De rest van de wereld gelooft daar niet in. Dat zou toch een aanwijzing moeten zijn. Het leidt hier tot hoge energieprijzen die iedere concurrentiepositie ondergraven. De groeicijfers van de EU zijn al jaren triest. En dat verklaart de kapitaalvlucht.

En als de nieuwe plannen van de Commissie niet werken? Dan is er toch de vrees dat er aanvullende wetgeving komt. Een verplichting om een percentage in Europees goedgekeurde projecten te beleggen bijvoorbeeld. Dat de hiervoor verantwoordelijke eurocommissaris Albuquerque in dit kader sprak van een ‘fair interest’ op spaartegoeden, en dus niet het hoogst mogelijke, laat de alarmbellen afgaan.

We wachten de plannen af. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

— Auke Zijlstra is Europarlementariër namens de PVV. Voor NN schrijft hij over het wel en vooral wee in Brussel. Op X is hij te vinden als @EconoomZijlstra. Zijn eerdere Berichten uit Brussel zijn te vinden op deze pagina.

Normaliter is de commentfunctie alleen open voor paid subscribers. Omdat Auke een volksvertegenwoordiger is, zijn ze onder zijn bijdragen voor allen geopend.