CTRL-ALT-Charlie

Overheden keren zich tegen het vrije woord

In een fantastisch spel met de ironie, volgt hieronder een essay over de vrijheid van meningsuiting dat na de inleiding alleen te lezen is voor betalende abonnees.

Zoals u weet bied ik de meeste artikelen in deze nieuwsbrief openbaar aan, omdat het internet alleen werkt als marktplaats van open discussie als er zo min mogelijk betaalmuren staan. Echter: abonnees verdienen soms wel een voorkeursbehandeling. Daarnaast heb ik twee vreselijk lieve maar bijzonder verwaande honden te voederen.

Natuurlijk kan iedereen betalend abonnee worden van Nijmans Nieuwsbriefje - klik hier voor de opties. Daarnaast, een experimentje: iedereen die een donatie doet via de button hieronder, ontvangt direct een link naar het volledige verhaal.

En dan nu: een essay over de vrijheid van meningsuiting, te beginnen met een kleine montage waarin presidentskandidaat Kamala Harris op oude beelden te zien is, waarin ze oproept tot het censureren van Donald Trump op sociale media en zich beklaagt dat mensen op Twitter zonder enig toezicht miljoenen mensen tegelijk kunnen aanspreken. Ook in het clipje zit haar vice-presidentskandidaat, die beweert dat ‘desinformatie’ niet onder vrijheid van meningsuiting valt.

Deze beklemmende mentaliteit heeft in korte tijd veel voedingsbodem gevonden, met als gevolg dat sociale media en vrijheid van meningsuiting onder serieuze overheidsdreiging zijn gekomen. Kijk naar Engeland, dat Facebookers opsluit. Amerika, dat Facebook censureerde. De EU, die Musk en Trump wilde muilkorven. En Frankrijk, waar de oprichter van Telegram werd ingerekend door de autoriteiten.

Dat afwijkende perspectieven steeds lastiger worden voor (westerse) overheden, blijkt misschien zelfs wel uit het lullige voorbeeldje van Sir Keir Starmer, die als premier van Engeland een portret van Margareth Thatcher uit zijn zichtveld liet verwijderen. Dan bouw je niet op een nalatenschap - dan sluit je jezelf af. Deze benepenheid vindt steeds vaker zijn weg naar politiek beleid. Daarover gaat dit stuk:

De vijand van meningsuiting

Tien jaar geleden, rond Charlie Hebdo, leefde het debat over de vrijheid van meningsuiting nog heel sterk onder het publiek en in veel media. Tijdens de coronajaren verplaatste het zich naar de sociale media, waar groteske ingrepen werden gedaan om bepaalde informatie te weren. Soms lijkt het alsof het debat daarna een beetje verstomd is, maar ondertussen zien we zowel bij Meta (de onthullende brief van Mark Zuckerberg), Telegram (de arrestatie van Pavel Durov) en natuurlijk in de aanvallen op Elon Musk en X (door politici maar vaak ook door journalisten) hoe de vrijheid van meningsuiting steeds weer en steeds meer onder vuur ligt. Het debat over de belangrijkste aller vrijheden mag dus best weer wat feller oplaaien.

Nadat zijn privéjet in Frankrijk landde, werd Pavel Durov op zaterdag 26 augustus direct aangehouden door de Franse autoriteiten. Dat de arrestatie van de 39-jarige Russische oprichter van chat-app Telegram geen kleine gebeurtenis is, werd onderstreept door de reactie van president Emmanuel Macron. Die liet weten dat Frankrijk toegewijd is aan de vrijheid van meningsuiting maar dat die vrijheid bestaat bij de gratie van wetshandhaving, zowel in het echte leven als op sociale media. 

Toch ging er met de aanhouding een schok door online gemeenschappen voor het vrije woord, want deze arrestatie past in een groeiende trend. Onder meer Elon Musk en Edward Snowden drukten zich in stellige bewoordingen uit over de aanval op de vrijheid van meningsuiting.

Snowden op X

Macron benadrukte dat de arrestatie door onafhankelijke handhavers is gedaan en dat deze ‘op geen enkele manier een politieke beslissing’ was. Durov, een geboren Rus die sinds 2021 Frans staatsburgerschap heeft, bleef enkele dagen vastzitten voordat hij op borgtocht vrij kwam en de officiële verdenkingen naar buiten kwamen, maar iedereen wist al waarvoor hij was opgepakt: de gebrekkige content-moderatie op Telegram.

Dit roep de belangrijke vraag op: Is de kroegbaas verantwoordelijk voor wat er aan zijn toog besproken wordt, en zo ja: moet iedere bezoeker boeten als een enkeling zich misdraagt?