De superlatieven van het eigen gelijk

Het ideologische algoritme is een cirkelvormige loopgraaf

De pendule van de maatschappelijke twisten is inmiddels weer uitgezwaaid richting de twijfelachtige retoriek en het fysieke vandalisme van (extreem-) links. Toch is het amper drie weken geleden dat de bredere media op hun achterste benen stonden over het uiterst conservatieve CPAC, waar Geert Wilders geen ophef veroorzaakte met zijn toespraak en Eva Vlaardingerbroek wel.

Een engelachtige muze, een aanroep van het hogere en een opdracht om onder de wapenen te gaan in een oorlog die niemand verklaard heeft, maar het opvallendste is misschien nog dat prima rationeel te verklaren is tegen welke toekomstvisie Eva Vlaardingerbroek zich keerde tijdens CPAC. Dat maakt het echter niet als vanzelf tot een prettige boodschap.

Het nu volgende essay is geschreven voor Nieuwe Revu, vandaar dat het alhier wat achter het meer actuele nieuws van de studentenprotesten verschijnt: op moment van schrijven waren de Palestijnse protesten nog beperkt tot Amerikaanse universiteiten. De strekking van het stuk werkt hoe dan ook twee kanten op. Immers: het ideologische algoritme is een cirkelvormige loopgraaf.

De superlatieven van het eigen gelijk

Breed grijnzend bestijgt Geert Wilders eind april het podium op de Conservative Political Action Conference in Boedapest, waar hij met gejuich en groot applaus wordt onthaald. ‘Sta me toe de media toe te spreken, want de pers is nerveus vandaag’, begint de leider van de grootste Nederlandse partij. ‘Kranten en journaals in mijn land vragen zich af of ik de onderhandelingen om een regering te vormen zal verstoren met mijn toespraak tijdens CPAC’. 

‘Ik moet ze teleurstellen, ik ga dat niet doen. Want winnen en de grootste worden brengt een grote verantwoordelijkheid met zich mee en die verantwoordelijkheid neem ik, voor mijn land en voor mijn volk. Dus als ze alleen daarvoor zijn gekomen - ga alsjeblieft naar huis.’

Deze inleiding werd opgevolgd door een toespraak waarin de PVV-leider pleitte voor minder immigratie, zich tegen progressief cultuurrelativisme en het daarmee ‘perverteren’ van kinderen keerde, tot betere bescherming van vrijheden opriep en nog maar eens benadrukte dat hij zelf al twintig jaar onder beveiliging moet leven vanwege zijn islamkritiek. Hij verliet zich op Ronald Reagan (de hoofdspreker op de eerste CPAC-conferentie in 1974) en Winston Churchill voor wat klinkende conservatieve klokgeluiden in zijn toespraak, en besloot met de optimistische bespiegeling dat de groei nog lang niet uit de conservatieve beweging is.

Of tegenbeweging, want het aloude conservatisme zit in de lift als reactie op het in het Westen en zijn instituties thans wijder verspreidde, dieper ingesleten progressieve globalisme. 

Sommigen noemen deze behoudende stroming ‘neoconservatisme’ maar er is niets ‘neo’ aan de oude idealen van God, gezin en nationale gemeenschap - alle nieuwe aspecten die daaraan zijn toegevoegd, zijn grosso modo dezelfde als in de progressieve linkerhoek: een aan narcisme grenzend individualisme dat, opgestuwd door online algoritmes, zoekt naar grote verhalen als casus om aan vast te klampen en je eigen identiteit aan te ontlenen, teneinde een platformpje te vinden waarop je aan de wereld kunt laten zien en horen dat je bestáát. Het is eigenheid zoeken in groepsverband, een menselijk streven dat is verweven met alle stromingen en ideologieën - en misschien wel met alle tijden.

Ieder ideologisch universum (of: bubbeltje) heeft in het digitale tijdperk zijn eigen gateway drugs in de vorm van sprekers, schrijvers, influencers en rolmodellen, die bij sommigen tot een gelegenheidsverslaving leiden maar voor anderen naar een dieper konijnenhol leiden, waarin ze kunnen verstikken.

Afhankelijk van uit welke hoek je het bekijkt, is de populaire Wilders desalniettemin nog een van de meer analoge stemmen in de kringen van behoudend rechts. Zijn belangrijkste speerpunten zijn sinds jaar en dag hetzelfde: het tegengaan van immigratie uit kansarme regio’s en specifiek islamitische landen. Het aan banden leggen van de islamisering van Nederland en het Westen. En het propageren van een vrijheid die qua conservatisme een hoog kruideniersgehalte heeft, met molentjes en meeuwen of klompen en peperkoek, opgeluisterd met de fiere driekleur en een vrolijke oranje wimpel. Het Toen Was Geluk Heel Gewoon-Nederland, geserveerd met een oranje tompouce.

Wie met het voordeel van de twijfel naar Wilders kijkt, ziet een melancholische rechtsliberaal en geen naargeestig conservatieve neo-pastorale pleitbezorger van de inperking van individuele rechten voor homo’s of vrouwen - al is hij in het verleden wel eens doorgeschoten als het over de geloofsvrijheden van moslims ging. Wanneer je de islam echter beschouwt als een uiterst intolerante vijand van vrijheid, zoals Wilders doet en tevens aan den lijve ondervindt, hoeft de vraag hoeveel tolerantie een samenleving voor intolerantie moet hebben helemaal niet zo euvel geduid te worden als doorgaans gebeurt.

Is de islamitische ideologie immers zelf niet intrinsiek afkerig van individuele rechten en vrijheden voor vrouwen, homo’s of andersdenkenden en heeft het Westen derhalve niet wat Wildersen nodig om daar enige retorische rechtlijnigheid tegenover te zetten - ergo: moet het soms niet een beetje lelijk worden om het mooi te houden? Vrijheid is, zo luidt het mantra toch, geen vanzelfsprekendheid.

Een kip/ei-verhaal van orde en chaos

Deze mildheid over Wilders laat onverlet dat de bijeenkomst waar hij sprak, CPAC, wel degelijk werd opgeluisterd door veel conservatievere stemmen. Wilders heeft het vaak over het moederland, maar niet over god en familie. De hoofdspreker op het affiche daarentegen, de Hongaarse premier Viktor Orbán, verwerpt het links-liberalisme ten stelligste.

In zijn toespraak beweerde hij dat de ‘progressieve hegemonie de wereld een slechtere plek heeft gemaakt’, met oorlog waar vrede had kunnen heersen en chaos waar orde zou kunnen bestaan. Dat is een kip/ei-verhaal dat je ook andersom zou kunnen duiden, door te wijzen op de imperialistische oorlogen en de kettingreactie van Arabische revoluties die conservatieve machthebbers in de Verenigde Staten na 9/11 ontketenden in het Midden-Oosten. Bepaald geen stabiliserende gebeurtenissen, waarvan de gevolgen nog hevig nagalmen.

Waar Wilders in immigratie en specifiek de islam een heel c oncreet probleem beschrijft, geaard in een (politieke) werkelijkheid van beleid, bestuur en maatschappelijke bewegingen, schildert premier Orbán een veel breder vijandsbeeld jegens zijn linkse oppositie. Daarin verwerkt hij god, moederland en familie als de verbindende elementen die de orde, vrede en vaste grond terug kunnen brengen in het Westen. 

Dat is retoriek die steeds gretiger aftrek vindt in tijden van individuele ontaarding en maatschappelijke onthechting, maar die zeker ook versterkt wordt door opdringerige progressieve speerpunten zoals het dogmatische ‘redden van het klimaat’ en de herlevende romantisering van socialistische samenlevingen (‘You will own nothing and you will be happy’). Of het absolutistische cultuurrelativisme van de geslachtsverwatering, dat niet zelden gepaard gaat met zeer agressieve retoriek en sociale cancel-acties vanuit het transgenderactivisme, waarmee actief gepoogd wordt kritiek het zwijgen op te leggen - terwijl het juist op een open zenuw van het (creationistische) conservatisme drukt.

Het is deze retoriek van Orbán waar de mainstream systeempers zich tegen keert, want die is in grote meerderheid links-liberaal en progressief en acht zichzelf dus bedreigd door het conservatisme. Dat werkt helaas zeer belemmerend voor nuchtere, afstandelijke berichtgeving en dat was rond het tweedaagse CPAC-congres zodanig merkbaar dat Wilders zich met slechts een brede grijns, een korte sneer richting het journaille en een - voor zijn doen - vrij tamme toespraak al boven de partijen kon positioneren. 

Staatsmannelijk gemaakt door degenen die hem het liefst zo klein mogelijk willen schrijven, de ironie is vaak doodverklaard maar staat altijd tenminste één keer vaker op.

‘No Woke Zone’

Is de huidige CPAC, een van origine Amerikaanse bijeenkomst die voor het eerst plaatshad in 1974, dan een onschuldige bijeenkomst van oude blanke mannetjes die de wereld van gisteren altijd een beetje mooier vinden dan de samenleving van morgen? Nee, niet helemaal.