Erst komt der Frenske, dan die Moral

Waarom die woede?

Al dagen voor de lancering van zijn terugkeer naar Nederland, had ik een luchtig stukkie klaar staan over Frans Timmermans. We wisten bij GS zeker dat ie er aan kwam, want er hadden zich nog nul kandidaten gemeld na de jubelfusie tussen GroenLinks en de PvdA en zowel Attje Kuiken als Jesse Klaver deden openlijke stapjes terug. Dat kon alleen maar betekenen dat de partijen die zo graag diversiteit en inclusiviteit drammen een oude witte man uit de hoogste regionen van het baantjesnetwerk naar voren gingen schuiven. Precies zoals het hun aloude oerprincipe betaamt: Erst kommt das Fressen, dann kommt die Moral.

Maar toen ie daadwerkelijk zijn komst aankondigde, en we dat lollige topicje op GeenStijl gooiden, werd ik alsnog woedend. Verdomme, wat flauw zeg. Waarom laat ik me zo opnaaien door dat enorme zwellichaam vol gebakken lucht?

Ten eerste, de man zelf

Simpel. Mijn afkeer van Frans Timmermans zit diep. Het menstype-Timmermans staat me enorm tegen, en Frans is de absolute mascotte van dat menstype. Zelden werd zijn soort zelfzucht zichtbaarder dan tijdens zijn toespraak voor de VN Veiligheidsraad op 21 juli 2014, enkele dagen na the dramatic downing of MH17. In die periode was hij zich naar Brussel aan het bluffen en het door de Russen uit de lucht geschoten toestel bleek zijn gouden ticket. Hij schetste een theatrale maar volstrekt feitenvrije tragiek van geliefden die elkaar nog één keer vastpakten en in de ogen keken, en maakte ook nog een dramatische overdrijving van hoe nabestaanden zouden moeten toezien hoe “thugs” er met de trouwring van een echtgenoot vandoor zouden gaan - het bewijs van de onwaarheid van die vertelling is te vinden in het feit dat Timmermans de uitgeschreven versie van zijn spreektekst achteraf aanpaste om de op het sentiment gespeelde onwaarheid te verdoezelen. Hij voegde een geperste snik en een goed getimede stilte toe in zijn toneelstukje, en werd een dikke maand later als eurocommissaris voorgedragen. Ik zag het live, midden in de nacht tijdens die hectische zonnebloemvelddagen van juli 2014, en vond zowel de speech een walgelijk egospel als de jubelende lof verbijsterend. Hier zag je een man over 298 lijken gaan voor zijn eigen politieke gewin en hij kreeg er staande ovaties voor.

Toen Jeroen Pauw hem in oktober 2014 in zijn talkshow op de overdrijving in zijn toespraak bevroeg (de inslag van de raket was zeer waarschijnlijk onmiddellijk definitief voor alle inzittenden, die elkaar echt niet meer vast konden pakken of aankijken), toepte de in zijn trots getroffen Timmermans nog eens over door te suggereren dat er iemand gevonden was met een zuurstofmasker op. Dat bleek óók al niet waar, maar Frenske kwam nooit meer terug naar Pauw om zich daarop te laten aanspreken. Pauw zelf sprak zich daarover deze week bij Renze Klamer wel onomwonden uit, hetgeen me een groot gevoel van opluchting gaf: niet iedereen laat Timmerfrans zomaar wegkomen met de diepgewortelde narcistische karakterfouten van zijn gevaarlijk kwetsbare ego.

Deze voorbeelden zijn het meest prominent en om dit geen boos boekwerk van een narrig naslagwerk te laten worden, beperk ik me hier maar even tot MH17, maar het narcisme van Timmermans zit in talloze kleine en grotere dingen, van de manier waarop ie als een facebooktokkie door de comments van zijn eigen ooit vermaarde blauwe wandje kon razen, tot hoe hij twee weken terug nog de onfortuinlijke dood van een Haarlemse vrouw tijdens storm Poly binnen enkele uren na haar overlijden al voor het karretje van zijn klimaatretoriek spande, tegen de zin van de nabestaanden in wat bovendien wéér een feitenvrij leugenspel was: “Om te zeggen dat deze storm volledig te wijten valt aan klimaatverandering is onzin.” Frans is een fantast.

Ja, we horen je het nog zeggen, Frenske

Ten tweede, de mediadynamiek

Op het moment dat Frenske via De Volkskrant zijn terugkeer aankondigde, zag ik meteen het mediabeeld voor de komende vier maanden geschetst: een “premiersrace” tussen Dilan Yesilgöz, Caroline van der Plas en Frans Timmermans, eventueel aangevuld met Pieter Omtzigt (over wie later meer). In Nederland kiezen we helemaal geen premier, we stemmen op partijen. De grootste partij levert niet per definitie de premier, en hoeft zelfs niet eens in een coalitie te komen. Ergerlijker nog, is mijn op in het verleden beleefde verkiezingen gestoelde besef dat media de lijsttrekkers tegen elkaar zullen uitspelen als karikaturen van hun partij. Poppetjes, geen plannen, die in “premiersdebatten” ping-pongen in oneliners, opgeleukt met publieksvragen en nagemeten in peilingen met een houdbaarheid van een dagverse sprot.

Dilan als de mediagenieke vrouwelijke kroonprinses van Mark Rutte, hoewel ik denk dat die niet zulke hele hoge ogen zal gooien omdat ze buiten WNL, De T. en een beetje PowNed niet echt lieverdje van de MSM is (wel vrouw, van kleur, maar ja: verkeerde club en asielkritisch bovendien, dat telt uiteindelijk toch het zwaarst hè). Het zal veel meer gaan om Timmermans, die nu al zelfvervullend profetisch als “stemmenkanon” wordt gehypt, deze premierwaardige klimaatpaus met het vuistdikke internationale c.v. die natuurlijk de Grote Witte Hoop voor PvdA/GroenLinks is (een wanhopig fusievehikel van twee partijen die er als beweging gestaag steeds minder toe doen, maar dat zul je weinig lezen) tegenover Caroline van der Plas, de populistische outsider die misschien wel door Big Agro betaald wordt om de boeren te beschermen tegen de vooruitgang die ze denken dat Timmermans wél voorstaat, dus als zodanig zal worden behandeld en beschimpt en mogelijk als ‘gevaarlijk’ zal worden gebrandmerkt. Sowieso, net als haar achterban, zal ze extreemrechts, conservatief, wappie en mogelijk fascistisch worden afgeschilderd.

Daarmee wil ik geen voorkeur uitspreken voor BBB (in verkiezingstijd moet iedereen onder dezelfde kritische loep worden gelegd), het is een klaagzang over de onredelijke onbalans van projectie waarin Timmermans vooral langs de lat van zijn vermeende verhevenheid zal worden beschreven door dezelfde journalisten, columnisten en tafelgasten die Van der Plas zullen wegen volgens de meest unfaire kwalificaties van haar karakter. En niet de media zullen van polarisatie en populisme worden beticht, de media zullen anderen van polarisatie en populisme betichten - en van onredelijke afkeer van Frans Timmermans, politicus van hoop en vertrouwen.

Maar dat is hij niet en dat kan hij niet zijn - dat laten de reacties op zijn terugkeer al overduidelijk zien. Timmermans zal alleen al met zijn aanwezigheid de polarisatie voeden en ja, daar ben ik mede debet aan met mijn uitgesproken afkeer van de man. De belangrijkste reminder die ik mezelf (dus) steeds moet geven, is dat je hem eigenlijk niet direct aan moet vallen maar juist uit moet lachen, want hij vreet veel te goed van die polarisatie. Het laat hem groeien en ook daarin zullen journalisten, columnisten en opportunisten hem bijstaan. Zo schreef Marcel van Roosmalen in een voor Frans helemaal niet zo lovende NRC-column de dunne zin “Het niveau van degenen die hem haten is nu al zo laag dat hij automatisch aan sympathie wint”, een simplistisch sentiment dat ook door Chris Aalberts op Twitter werd geuit: “Geen groot fan van Timmerfrans maar zijn tegenstanders brengen me vandaag wel gemakkelijk op andere gedachten zeg.” Nog platter maakte Simon Stuiver (leestip!) het, die nog voordat Team Kaag het land uit is al naar Team Timmermans overstapt in een twietje die zijn voormalige desinteresse in de dikke paap direct koppelt aan zijn permanente boosjes over een alleraardigst weblog dat rent free in zijn koppie woont omdat het hem steeds op het hypocriete opportunisme wijst dat hij hieronder ook etaleert:

Ach vroeger was alles simpeler en logischer, nietwaar?

Maar simplistisch of niet, ik zou zelf beter moeten weten dan zulke commentaren te voeden, want zowel Van Roosmalen als Aalberts geven er blijk van dat ze eigenlijk helemaal geen fan van Prins Frenske zijn. Mensen die geen fan zijn van die bolle moet je eigenlijk koesteren en aanmoedigen (met humor), niet van je vervreemden (met boze kwalificaties). Sander is vooral een goede bevestiging dat GS juist vrij is om alles te kunnen zeggen, maar niets te hoeven zijn. De nar, dus.

Abonnee worden zonder creditcard? Dat kan met iDeal via deze loophole:

Los doneren? Nou graag! Dat kan hierrr of op NL79BUNQ 2066 5164 22.

‘Koester het probleem’

Daarnaast: Frans zelf weet hij ook welke invalshoek hij moet kiezen. Nog voordat hij bekend maakte dat hij terug naar Nederland komt, hintte hij al op het vermeende klimaat van bedreigingen dat in Nederland hangt en dat zijn gezin zich daar zorgen over maakt. Hij zag de uitwerking in de media van de lelijke retoriek van D66 over Sigrid Kaag (die haar fouten, tekortkomingen en vergissingen via gewillige inktkoelies wisten om te buigen in een priemende schuldvinger aan alle critici door hen gelijk te stellen aan de meest vuige reacties op haar voorkomen) en kiest vervolgens zijn eigen slachtofferkaarten evenzo zorgvuldig als bewust. NPO-hopman Hans Laroes gaat in ieder geval meteen all in:

Waar Sieg een hors d’oeuvre was op het menu van de politieke retorica, is Frenske het grand buffet dat de kiezer door de strot gedrukt gaat krijgen. Vergeet ook niet wat het verschil is: Kaag werd door anderen naar Nederland gehaald en een premierschap voorgespiegeld en was zelf de eerste teleurgestelde van dat mislukte plannetje. Timmermans haalt zichzelf naar de polder om zijn eigen ultieme belofte waar te maken. Sigrid zou ‘de eerste vrouw in het Torentje’ worden en dat was onvoldoende klikbeet voor kiezers, maar Frans weet dat je het grotesker moet maken om het te kunnen doen slagen:

“Toen ik net in het kabinet kwam, zei Frans Timmermans tegen mij: ‘Jij bent een echte problem solver.'‘Dat bedoelde hij kritisch (...) in de politiek kun je ook zeggen: wees blij, koester dat probleem! Maak het groter. Dan kun je er nog jaren plezier van hebben!’”- Ronald Plasterk, december 2016

Het kabinet viel over migratieperikelen, maar ‘het klimaat’ is waarop Frans zich zal profileren - het is immers al jaren zijn grote verhaal. En wie kan tegen ‘het klimaat’ zijn, of ben je soms een klimaatontkenner, hmm? Zelfs als migratie ter sprake komt, zal het haakje zich presenteren: Begrijp je soms niet dat steeds meer mensen hierheen komen als klimaatvluchteling? Met de oorlog in Oekraïne ook nog in de achterzak (geen onderwerp waar Van der Plas veel internationale expertise op kan projecteren, en Dilan evenmin) heeft de ervaren Timmermans genoeg dossiers paraat om zijn volledige verkleedkist aan valse sentimenten op los te kunnen laten. De media, snel betoverd door Nederlanders met een internationaal profiel, zullen hem vieren als eigenlijk de enige premierskandidaat die we hebben. Ik bedoel, hoe vaak is die man al wel niet verkozen!?

Ten derde en tot slot, het politieke hamsterwiel

Bovenaan opende ik met een witz over de partijen die zo graag diversiteit en inclusiviteit zeggen te bevorderen, of zelfs via wetgeving en quota aan anderen plachten op te leggen, maar zelf voor hun partijleiderschap niet verder komen dan een 62-jarige, overbetaalde, mannelijke beroepspoliticus uit het ouwejongensnetwerk van oud politiek links. Zijn enige ‘diversiteit’ is te vinden in de potsierlijke pronouns ‘he/him’ in zijn twitterbio. De keus voor deze salonsocialist uit het pleistoceen van de PvdA is een ruiterlijke erkenning dat hun eigen ideologie niet werkt, of dat ze er in ieder geval onvoldoende in geloven om hun kans op de macht te vergokken door een vrouw van kleur, een gehandicapte man of een transgender glitterpony van stal te halen. Progressief links erkent: als je een paardenrace wilt winnen, moet je nog steeds een paard inzetten. Treurig is dat Timmermans kennelijk het beste is dat de sociaaldemocraten nog op stal hebben.

Ook ‘sociaaldemocraat’ is hier een wankel woord, want paradepaardje Timmermans ontvangt bijna vier ton per jaar voor een Europese elitepositie die heel erg ver van de doorsnee Nederlander staat en waarin hij bovendien buiten directe democratische verkiezingen is benoemd. Sterker nog, zijn functie als Klimaatpaus is voor hem verzonnen nadat hij na de EU-verkiezingen van 2019 zijn gedroomde benoeming tot Commissievoorzitter naar Ursula von der Leyen zag gaan. Voor die vier ton heeft hij eerst een jaar zitten mokken als een verongelijkt menneke, zoals hij in Nederland ook wel eens deed toen hij als PvdA-Kamerlid de buitenlandportefeuille niet kreeg.

Bron: een kritisch nootje in een lange lofzang van De Volkskrant over “stemmenkanon” Frenske, “Europese Obama, maar dan vloeiend in zes talen”

Het zijn deze ‘kleine dingen’ die Frenske tot Frenske maken: een narcistische act in dienst van zichzelf, op wiens slippen anderen graag meeliften naar een positie in de macht (Timmermans stak in 2012 een openlijke email-dolk in de rug van toenmalig partijleider Job Cohen, waarna Diederik Samsom partijleider werd. Samsom is nu klimaat-adjudant van Frenske in Brussel).

In combinatie met zijn lange staat van dienst, de hoge posities die hij bekleedt, zijn oprecht indrukwekkende veeltaligheid en de manier waarop hij als Roda JC- en Bruce Springsteen-fan toch nog een soort ‘gewone jongen’-rol kan veinzen, weet hij daarom zowel veel linkse kiezers als zeker ook veel media voor zich te winnen. Ook hier moet je meewegen dat de afkeer van Timmermans evengoed nuttig is voor zowel zijn partij als de media die sturen op alle fophefclicks in de brede waaier van irritatie tot verontwaardiging. Inhoud is ondergeschikt aan het entertainment en Timmermans is een tier 1 talent in showmanship. Hij werd vooral een “stemmenkanon” bij de EU-verkiezingen van 2019 omdat de andere kandidaten vooral veel minder bekend waren. In Nederland haalde hij er in 2010 krap 9000, in 2012 ook maar 15.000 - waarvan tweederde uit zijn eigen Limburg. Dus hoezo “stemmenkanon”? Pieter Omtzigt haalde er 342.000 in 2021 en dat was nog vóórdat hij het CDA verliet.

Piet, doe het maar niet…

Zodoende kom ik terug op Pieter Omtzigt. Peilt inmiddels tegen de dertig zetels bij Maurice de Hond, maar liefst 46 (!) bij I&O Research en zit toch maar in z’n eentje in de Kamer. Ooit pleegde NRC Handelsblad een karaktermoord op de man die daarom zijn scherpe MH17-woordvoerderschap moest inleveren bij het CDA, ondanks dat zijn bijdragen aan die discussie vele malen inhoudelijker waren dan het tranentrekkende toneelspel van Timmermans, die in meerdere opzichten een diagonale persoonlijkheid heeft ten opzichte van Omtzigt.

Vanwege zijn vasthoudendheid op het Toeslagendossier vervreemdde hij uiteindelijk het hele CDA van zich en toen hij kapotgewerkt thuis kwam te zitten, moest hij ook nog toezien hoe Den Haag wekenlang in de ban was van “Functie Elders'“, en de complete formatie rond zijn naam begon te cirkelen. Sinds zijn terugkeer in de Kamer zie je soms hoe hij de vermoeidheid nog steeds niet te boven is, en de frustratie over zijn behandeling nog minder. Tegelijkertijd weet hij nog altijd de meeste, zo niet alle andere Kamerleden naar de kroon te steken waar het de controlerende taak van de Tweede Kamer betreft.

Hoewel de vraag ‘wat gaat Pieter doen?’ steeds luider galmt, houdt hij zich vooralsnog buiten de dynamiek rond de kabinetsval en de aankomende verkiezingen. Hij gaat niet bij BBB in de bankjes en hapt ook niet op de flirts van JA21. Terug naar het CDA lijkt gezien de hondse behandeling uitgesloten. Maar deze verkiezingen komen, denk ik, te vroeg voor een eigen partij voor de Eik van Enschede. Te weinig tijd, te veel afbreukrisico. En stel het je eens voor: het gewicht van tot wel 46 gepeilde zetels op je schouders, voor een partij die helemaal niet bestaat, van een man waar er maar eentje van is.

Als ik in een positie was om Pieter te adviseren, zou ik hem zeggen: doe het niet. Laat maar gaan. Je eigen gezondheid is écht belangrijker. Er steekt een storm op waar je misschien niet genoeg energie voor hebt, met een media-dynamiek waar hij niet van houdt (en die dynamiek ook niet echt van hem, hij is te inhoudelijk voor snelle televisie en korte quotes), en laten we ook even heel eerlijk wezen: tientallen peilzetels voor een partij die niet eens bestaat zegt niet alleen iets over de wens van veel kiezers voor betere vertegenwoordiging, verantwoording of het herschrijven van het sociaal contract, maar eigenlijk ook iets over hun electorale opportunisme. Behalve Omtzigt heb je namelijk géén idee wie je nog meer in de Kamer zou krijgen als je stemt op een lijst waar thans maar één naam op prijkt. Het is van een poëtische parlementaire tragiek dat degene die misschien wel het meeste vertrouwen wekt, op dit moment het verst van serieuze deelname verwijderd is.

Als het onverhoopt tóch lukt om bijtijds een lijst samen te stellen, is het geen gegeven dat Omtzigt na de verkiezingen nog toekomt aan zijn parlementaire controletaak, want hij zal alle kikkers in zijn kruiwagen moeten houden op een pad dat de komende jaren vol vervaarlijke kuilen, kronkels en kliffen voort zal slingeren. Uitdagingen, hindernissen en gevaren die vaker niet dan wel met inhoudelijke politiek, diepere dossiers of verantwoordelijke wetgeving te maken zullen hebben, maar alles met platte retoriek rond het aardse én politieke klimaat.

Retoriek, waar ik mezelf soms ook best wat minder schuldig aan mag maken. Of in ieder geval beter doseren. Maar dan zal ik eerst de energie moeten vinden om me over mijn absolute afkeer heen te zetten van alle onoprechte, zelfzuchtige lelijkheid waar Timmermans voor staat en die hij volvet vleselijk verpersoonlijkt. De democratie holt van binnen uit - de vis rot bij de kop - terwijl ze van binnenuit roepen dat het de buitenwereld is die de grootste bedreiging vormt. Het is een vicieuze cirkel en ik heb dat rad al veel te vaak voor mijn ogen zien draaien.

Dus ja, voor je het weet zit je dan amechtig te boostwitteren. Niet alleen omdat ik mezelf niet goed kan overtuigen dat keizers zonder kleren uitlachen méér uithaalt dan chagrijnig over ze roeptoeteren, maar ook omdat ik geen hoopgevende tegenbewegingen ontwaar. Macht, media en politiek: het is wat het altijd was, dus je krijgt wat je altijd kreeg. Frans Timmermans staat voor mij symbool voor mijn furieuze tegenzin.

Mocht u dit Nieuwsbriefje met herkenning, instemming of om het even welke vorm van waardering gelezen hebben: nieuwe abonnees zijn altijd welkom, betalende leden nog veel meer en ook een kleine donatie stel ik altijd op prijs.

Eerder over Omtzigt:

De populistische potentie van politiek professor Pieter Omtzigt

De lijken van Frans Timmermans

De dood werkt voor Frans Timmermans