Zijn groene investeringen financieel risicovol?

EU wil groene investeringen doen die de lidstaten duur kunnen komen te staan

Er was deze donderdag een interessante stemming in het Europees Parlement. De plenaire vergadering werd gevraagd akkoord te gaan met een verandering van de ‘gear ratio’ van de EIB. Voor de meeste mensen zullen beide begrippen onbekend zijn.

EIB staat voor Europese Investeringsbank. De EIB is een van de instellingen van de EU. Opgericht in 1958 heeft de EIB als taak om projecten te financieren die zijn gericht op de bevordering van Europese integratie. De EIB is ondertussen de grootste multilaterale ontwikkelingsbank ter wereld. U moet het zo zien dat een ontwikkelingsbank tussen ontwikkelingshulp (geld weggeven) en privaat kapitaal (terugbetalen tegen relatief hoge rente) in zit. Risicovollere projecten, lager rendement, politieke doelen. Doordat uiteindelijk de lidstaten van de EU garant staan heeft de EIB een AAA-rating. Uiterst financieel solide dus.

De EU wil dat er meer wordt geïnvesteerd door de EIB want er zijn veel politieke doelen. De EIB zelf noemt klimaatactie, defensie en digitalisering als belangrijkste voorbeelden. In de statuten van de EIB is echter vastgesteld dat elke euro die binnenkomt niet meer dan 2,5 keer mag worden uitgeleend. Dat is die gear ratio, die nu dus op 250% procent staat. De EIB heeft in juli aan de Raad (de lidstaten van de EU) voorgesteld om uitvoering te geven aan een advies aan de G20. Dat advies stelt dat alle statutaire kredietplafonds moeten worden geschrapt bij multilaterale ontwikkelingsbanken in de hele wereld. Er zijn namelijk wereldwijd heeft veel investeringen nodig, in groen bijvoorbeeld. In afwachting van de goedkeuring van het voorstel door de Raad heeft de EIB die gear ratio alvast opgetrokken naar 290%.

Zo kan de EIB meer investeren zonder het eigen vermogen te vergroten. Dat vergroten van het eigen vermogen is lastig. De aandeelhouders van de EIB zijn namelijk de lidstaten. Die lidstaten hebben gezamenlijk circa 250 miljard gestort bij de EIB, waarvan Nederland 13 miljard. Er zijn weinig lidstaten bereid om hun staatsschuld te vergroten om meer kapitaal aan de EIB af te dragen en dan is dit een oplossing.

De EIB wil tegen 2025 meer dan de helft van de beschikbare middelen investeren in groene projecten. Probleem is dat die groene projecten een hoger risico dragen en dat het rendement vaak uit subsidies bestaat. De kans dat nationale en regionale overheden de geldkraan voor groene projecten de komende jaren dichtdraaien is vaak te groot om privaat kapitaal te verleiden om in deze projecten te investeren.

En dan komt de EIB in beeld. Volgens de EIB zijn er de afgelopen decennia voldoende reserves opgebouwd om het extra risico op te vangen. De afgelopen tien jaar heeft de EIB jaarlijks een gemiddelde winst geboekt van 2,4 miljard euro. Die buffer is volgens de EIB een argument om grotere kredietrisico’s aan te gaan. Er hoeft op zich immers geen winst gemaakt te worden.

Politiek en kapitaal hand in hand: onbeperkt budget?

In vergelijking met andere multilaterale ontwikkelingsbanken heeft de EIB een zeer conservatieve gear ratio. Dit komt omdat de lidstaten als aandeelhouders van de bank niet alleen het finale kredietrisico dragen, maar ook zelf weinig invloed hebben op de investeringsbeslissingen en dan is dat veilig. Andere ontwikkelingsbanken zoals de EBRD, de ADB en de Wereldbank hebben hun gear ratio de afgelopen jaren allemaal versoepeld. Ook zij willen hun groene investeringen opdrijven. De EIB voelt zich financieel en operationeel klaar om mee te gaan in deze investeringsrace. Het hogere risico kan in eerste instantie worden afgewenteld op de Europese begroting: de Europese Commissie staat garant voor een deel van het kapitaal, en kreeg daarvoor in ruil een zetel in de Board of Directors van de EIB. Hier gaan politiek en kapitaal hand in hand.

De rapporteur van het Europees Parlement is het volledig eens met deze zienswijze. Hij wil volledige vrijheid van handelen van de EIB, zoveel uitlenen als ze daar maar willen op basis van hun eigen risicoanalyses. Hij verklaarde donderdagochtend dat met Donald Trump in het Witte Huis de kloof tussen de EU en de VS zich verder dreigt te vergroten, waarbij hij verwees naar het verschil in arbeidsproductiviteit. De rapporteur riep dan ook op vooral in ‘klimaatactie’ te investeren, en dat met een gear ratio van minimaal 1000%. Dat lijkt een vreemde oproep. Trump zal eerder afzien van klimaatinvesteringen en dan is die specifieke kloof direct gedicht. Ook is onduidelijk waarom de arbeidsproductiviteit positief hierdoor zou worden beïnvloed. 

Er ligt een groter risico op de loer. Groene investeringen blijken in de wereld snel ten onder te kunnen gaan. BP die stopt met 18 waterstofprojecten. Warmtepompen die ongesubsidieerd onaantrekkelijk blijken. Zonnepanelen die zonder saldering niet meer verkopen. Orsted die niet verder wil met windparken. En in een langer verleden de ondergang van Solyndra.

Als dit met investeringen van de EIB gebeurt kan de EIB uiteindelijk op een negatief eigen vermogen terechtkomen. In dat geval zullen de lidstaten alsnog gedwongen worden om het kapitaal te verhogen. Bovendien betekent de garantie van de Commissie dat er ook een risico ligt voor de begroting van de EU. Die rekening gaat dan ook naar de lidstaten.

Dit scenario kan vooral ontstaan als de EIB onbeperkt blijft uitlenen, ook als er verlies wordt geleden. Maar daar ging de stemming nou net over, of dat mogelijk is. Ik vond het verhaal te mager, de risico’s te groot, en de groene doelen te afhankelijk van subsidiering. Ik heb mijn groep, de Patriots for Europe, dan ook geadviseerd om tegen te stemmen. Dat hebben de meeste leden gedaan.

Van de Nederlandse Europarlementariërs stemden de PVV-ers als enigen tegen. Anja Hazekamp (PvdD) onthield zich van stemming. De overige Nederlanders stemden allemaal voor. Ik neem aan dat zij een andere risico-inschatting hebben gemaakt, of zich wel konden vinden in het verhaal van de rapporteur.

— Auke Zijlstra is Europarlementariër namens de PVV. Voor NN schrijft hij over het wel en vooral wee in Brussel. Op X is hij te vinden als @EconoomZijlstra.

Normaliter is de commentfunctie alleen open voor paid subscribers. Omdat Auke een volksvertegenwoordiger is, staan ze onder zijn Berichten voor allen open.